Emre ERGÜL
Hamas saldırıları ve ardından başlayan İsrail’in Gazze operasyonları yarın birinci ayını dolduracak. 7 Ekim’den bu yana 3 bin 760’ı çocuk, 9 bin 770 Filistinli hayatını kaybetti.
Eski İsrail Başbakanı Naftali Bennett, dün “Dünya kamuoyu artık bizimle değil” diyerek İsrail’in sivil katliamını eleştirirken; dünya basınından da ekonomik uyarılar yağıyor. İsrail-Hamas Savaşı’nın küresel ekonomiye 1 trilyon dolara yakın zarar verebileceğine dikkat çekilen raporların ardından şimdi de savaşın Avrupa ekonomisini nasıl vuracağına dair yayınlar başladı.
İlk uyarı Goldman Sachs’tan geldi. Amerikan yatırım bankasına göre, “enerji fiyatlarındaki baskılar kontrol altına alınmadıkça İsrail-Hamas savaşının Euro Bölgesi’ndeki ekonomik büyüme ve enflasyon üzerinde önemli bir etkisi olabilir.”
Europe Economics adlı think tank’ten analist Katya Vashkinskaya da yayınladığı araştırma notunda, “devam eden düşmanlıkların düşük bölgesel ticaret, sıkı finansal koşullar, yüksek enerji fiyatları ve düşük tüketici güveni yoluyla Avrupa ekonomilerini etkileyebileceğini” vurguladı. CNBC Televizyonu da bu iki uyarıyı, “Savaşın Avrupa ekonomisi üzerindeki büyük etkileri” diye manşete çekti.
TV’ye konuşan Vashkinskaya, gerilimlerin Avrupa ekonomisine yayılmasının en önemli ve potansiyel olarak etkili yolunun petrol ve gaz piyasaları olduğunu söyledi: “Mevcut çatışmanın başlamasından bu yana emtia piyasalarında volatilite arttı; Brent ham petrolü ve Avrupa doğalgaz fiyatları sırasıyla yüzde 9 ve yüzde 34 civarında zirveye ulaştı.”
Goldman Sachs’ın emtia ekibi de petrol arz şokunun ciddiyetine bağlı olarak petrol fiyatlarının taban çizgisinin yüzde 5 ile yüzde 20 üzerinde artabileceği bir dizi aşağı yönlü senaryoya dikkat çekerken; Vashkinskaya artışları şöyle değerlendirdi: “Petrol fiyatlarındaki kalıcı yüzde 10’luk artış, genellikle Euro Bölgesi’nin reel GSYH’sini bir yıl sonra yaklaşık yüzde 0.2 oranında azaltır ve tüketici fiyatlarını bu süre içinde neredeyse 0.3 puan artırır. Benzer etkiler Birleşik Krallık’ta da gözlemlendi.
Ancak, sürüklenmenin ortaya çıkması için petrol fiyatlarının istikrarlı bir şekilde yüksek kalması gerekiyor ki bu zaten şüpheli bir durum. Brent ham petrol fiyatı ekim ayı sonunda neredeyse çatışma öncesi seviyelere geri döndü.”
Petrol fiyatları, Hamas’ın 7 Ekim’de İsrail’e saldırı başlatmasından bu yana dalgalı seyrediyor. Dünya Bankası da yaptığı üç aylık güncellemede, çatışmanın tırmanması halinde ham petrol fiyatlarının varil başına 150 doların üzerine çıkabileceği konusunda uyardı.
CNBC’ye göre, gaz fiyatlarındaki gelişmeler, İsrail gaz sahalarından küresel LNG ihracatındaki düşüşten kaynaklanan fiyat artışı ve mevcut gaz piyasasının olumsuz arz şoklarına daha az tepki vermesi nedeniyle daha ciddi bir zorluk teşkil ediyor.
Vashkinskaya da kendi emtia ekibinin “102-200 euro/MWh aralığında bir arz senaryosu durumunda Avrupa doğalgaz fiyatlarında önemli bir artışa işaret etse de, politika tepkisinin mevcut enerji maliyetini devam ettirme veya önceki enerji maliyetini yeniden başlatma yönünde olacağına inandığını” belirtti.
FT: Dünya petrolünün % 33’ü bölgede üretildi
İngiliz Financial Times gazetesi de Gazze SavaşıAvrupa ekonomisi arasındaki bağı “Savaşın sonuçları olacak” diye manşete taşıdı.
“Bölge açık ara dünyanın en önemli enerji üreticisi” diye başlayan FT’nin haberi şöyle devam ediyor: “2023 Dünya Enerji İstatistiksel İncelemesi’ne göre bölge, küresel rezervlerin yüzde 48’ini içeriyor ve 2022’de dünya petrolünün yüzde 33’ünü üretti.
ABD Enerji Bilgi İdaresi, 2018’de dünya petrol arzının 5’te 1’ini Körfez’in dibindeki Hürmüz Boğazı’ndan geçirdi. Burası küresel enerji arzının tıkanma noktasıdır. Dünya Bankası geçmiş enerji şoklarının önemli ölçüde maliyetli olduğunu da belirtiyor.
Irak’ın 1990’da Kuveyt’i işgal etmesi, üç ay sonra ortalama petrol fiyatlarını yüzde 105 artırdı. 1973-74 Arap petrol ambargosu yüzde 52, 1978 İran devrimi ise yüzde 48 yükseltti.” “Şu ana kadar Hamas’ın İsrail’e yönelik saldırıları ve Gazze’deki savaşın petrol fiyatları üzerindeki etkisi ılımlı oldu. Gerçek anlamda, eylül ayında petrol fiyatları 1970’ten bu yana ortalamalarına yakındı.
Toplamda şu ana kadar pek dramatik bir gelişme görülmedi. Rapor ayrıca, 1970’lerden bu yana petrolün öneminin azaldığını ve petrol piyasalarının daha az kırılgan hale geldiğini ekliyor: Küresel üretimdeki petrol yoğunluğu o zamandan bu yana yüzde 60’a yakın azaldı; arz kaynakları da çeşitlendi; stratejik rezervler daha büyük; ve Uluslararası Enerji Ajansı’nın kurulması koordinasyonu geliştirdi.”
BoE Başkanı: Enerji fiyatları için bir risk
İngiltere Merkez Bankası (BoE) Başkanı Andrew Bailey, Gazze çatışmalarının enerji piyasaları üzerindeki zincirleme etkilerinin merkez bankasının enflasyonu dizginleme çabaları için potansiyel bir risk oluşturduğunu söyledi: “Şu ana kadar enerji fiyatlarında belirgin bir artış görmediğimizi söyleyebilirim ve bu kesinlikle iyi. Fakat bu bir risk. İleriye dönük bir risk olduğu açık.”
GAZZE’DEN NOTLAR
-Katoliklerin ruhani lideri ve VatikanDevlet Başkanı Papa Franciscus, “Filistin ve İsrail’deki devam eden ciddi durumu düşündüğünü” belirterek, İsrail yönetimine ateşkes çağrısında bulundu.
– İran’dan Mossad açıklaması… İran ile Afganistan’daki Taliban yönetimi istihbarat birimlerinin ortak çalışmasıyla, iki ülke arasındaki dağlık bölgede, İran’a İHA saldırısı düzenleme hazırladığında olan ve Mossad ajanı olduğu öne sürülen 3 kişinin yakalandığı bildirildi.
-Gazze’deki Filistin hükümeti, İsrail’in yoğun saldırı altında tuttuğu Gazze Şeridi’nde medya mensuplarının hayatlarının korunması ve ölümlerinden İsrail’in sorumlu tutulması çağrısında bulundu.
-The Wall Street Journal (WSJ) gazetesi, ABD ve İsrail’in, Gazze’ye ilişkin uzun vadeli planlarda görüş ayrılığı yaşadığını öne sürdü. İsrail’i destekleyen ABD’nin İran, Rusya ve Çin’e karşı “müttefiklerini” bir arada tutmayı amaçladığı kaydedilen haberde, ABD Başkanı Joe Biden’ın “kendi partisinden yükselen eleştirel seslerin” ardından politika değiştirdiğine dikkat çekildi.
– İsrailli aşırı sağcı Miras Bakanı Eliyahu, abluka altındaki Gazze Şeridi’ne nükleer bomba atılmasının olasılıklardan biri olduğunu söyledi. İsrail Başbakanı Benjamin Netanyahu’nun Eliyahu’yu süresiz olarak kabine toplantılarından uzaklaştırdığı bildirildi.
